Het lot van koning Oedipus
Het lot van Oidipous
uit ‘De tocht van de Argonauten’
door Simone Kramer (10+)
Koning Oedipus van de Griekse stadstaat Thebe doodde onbewust de vorige koning - zijn vader - en trouwde de koningin - zijn moeder -.
Tiresias doorziet dat zolang de vaderdoder in Thebe koning is, de pest in Thebe heerst.
Alleen als Oedipus vertrekt, verdwijnt ook de pest'
Bij het orakel van Delphi arriveerde op een dag Laios, koning van Thebe.'
Mijn vrouw en ik willen zo ontzettend graag een zoon,
en we krijgen maar geen kinderen,' klaagde hij.
'Wees blij!' was het antwoord.
'Als je een zoon kreeg,
zou hij jou doden en de rest van de familie in het ongeluk storten.'
Geschrokken reisde de koning terug.
Hij vertelde niets aan zijn vrouw en een tijdlang ging het leven in het paleis van Thebe zijn gewone gang. Tot er toch een kind werd geboren. Een zoon!
Koning Laios wist maar één oplossing.
Hij haalde de baby's nachts uit de wieg,
sloop ermee de stad uit en liet hem achter op een berghelling.
Daar zou het kind wel doodgaan.
Maar het liep anders.
In de vroege ochtend trok een herder met zijn kudde koeien over de berg.
Halverwege stond hij op¬ eens stil.
Uit de struiken kwam een klaaglijk geluid.
Was het een schaap'? Een lammetje'?
Hij sloeg met zijn stok de takken opzij en zag tot zijn grote verbazing een huilende baby.
Die neem ik mee naar huis, dacht hij,
mijn baas wil hem vast wel hebben.
De herder was in dienst van Polybos,
de koning van Korinthe, die tot zijn spijt geen kinderen had.
Zijn vrouw en hij waren dolblij met de onverwachte vondst.
Ze noemden het jongetje Oidipous en brachten het als hun eigen kind groot.
Oidipous was ervan overtuigd dat hij later zijn vader Polybos zou opvolgen.
Maar toen hij achttien jaar was geworden,
wilde hij graag precies weten wat hem als koning te wachten stond.
Hij ging het vragen aan het orakel van Delphi.
'Scheer je weg, ellendeling,' klonk het woedend,
'hondsvot, schelm!
Je zult je vader vermoorden en trouwen met je moeder.'
Oidipous was totaal verbijsterd.
Polybos vermoorden? Trouwen met zijn moeder?
Als dat zijn lot was, kon hij maar beter nooit meer naar Korinthe teruggaan.
Maar waar moest hij dán heen?
Met een hoofd vol warrige gedachten verliet hij Delphi.
Na enige tijd kwam hij op een smal bergpad een rijtuig tegen.
Een man stak zijn hoofd uit het raampje en schreeuwde: 'Opzij!'
De koetsier gaf een ongeduldige klap met zijn zweep.
Oidipous, die toch al weinig meer kon hebben, werd witheet.
Hij doorstak de koetsier met zijn speer,
sleurde de reiziger uit het voertuig
en sloeg hem dood.
Opgelucht door deze uitbarsting van woede ging hij weer verder
en zo kwam hij in de buurt van Thebe terecht.
Hij nam zich voor daar eens een kijkje te gaan nemen.
Maar toen hij niet ver meer van de poort verwijderd was,
stond hij plotseling voor een reusachtig monster.
Het was de Sfinx.
De Sfinx had het hoofd van een vrouw en het lijf van een gevleugelde leeuw.
Zij was uit Afrika hierheen komen vliegen
en had zich gevestigd op een bergweg,
vlak bij de stad.
Mensen die haar wilden passeren,
kregen van haar een raadsel op.
Wie het antwoord niet wist,
ging het ravijn in!
Tot nu toe was niemand er levend afgekomen en de Thebanen,
die de ene na de andere reiziger in de afgrond zagen verdwijnen,
durfden hun stad niet meer uit.
Het hoofd van de Sfinx keek dreigend op Oidipous neer.
Zwaar en traag klonk haar stem:
'Welk wezen beweegt zich 's ochtends op vier benen,
's middags op twee en 's avonds op drie?'
Oidipous hoefde niet lang na te denken.
'Een mens,' zei hij beslist.
'In de ochtend van zijn leven kruipt hij op handen en voeten,
in de middag loopt hij op twee benen
en in de avond met een wandelstok.
De Sfinx wist niet wat ze hoorde.
Dat manneke, dat miezerige onderkruipsel,
had haar raadsel opgelost!
Brullend van woede stortte ze zich nu zelf in het ravijn.
De bewoners van Thebe stormden naar buiten.
'Bravo!' juichten ze.
'Je bent een held!
Wil je hier misschien koning worden?
Onze vorige koning, Laios, is net omgekomen op reis
en zo iemand als jij lijkt ons heel geschikt.
Je mag trouwen met koningin Iokaste.'
Oidipous nam dit aanbod graag aan.
In één klap had hij nu een woonplaats,
een betrekking en een vrouw.
Hij bestuurde Thebe zo goed als hij kon
en was met Iokaste heel gelukkig.
Ze kregen vier kinderen, twee jongens en twee meisjes.
Maar na verloop van tijd brak de pest uit in Thebe.
Mensen en dieren stierven bij tientallen tegelijk.
De ellende was groot
en koning Oidipous besloot de broer van Iokaste naar Delphi te sturen om raad.
'Stuur de moordenaar van Laios de stad uit,
en de ziekte zal wijken,' kreeg deze man van het orakel te horen.
'Dat wil ik wel doen’, zei Oidipous bij de terugkeer van zijn zwager,
'maar wie is de moordenaar van Laios?
Weet je wat, ik vraag het aan Teiresias.
Teiresias, de blinde ziener, werd in het paleis ontboden.
Hij schrok toen hij hoorde wat de koning van hem wilde.
Het liefst had hij niets gezegd.
Maar Oidipous drong zo aan,
dat de ziener wel met de waarheid voor de dag moest komen.
'Edele koning, de moordenaar van Laios, dat bent uzelf.'
Oidipous schoot overeind in zijn stoel.
Hij kon van kwaadheid geen woord uitbrengen.
Iokaste wel. 'Let maar niet op hem, 'riep ze minachtend,
'die blindeman heeft nergens verstand van.
Hij heeft vroeger al eens het praatje rondgestrooid
dat Laios door zijn eigen zoon gedood zou worden
en daar klopt toch ook niks van!
Laios is op de weg naar Delphi vermoord door een struikrover.'
Verdwaasd keek Oidipous van Iokaste naar Teiresias.
'Op de weg naar Delphi'?
Een struikrover... een zoon van ... '
Hij schudde zijn hoofd.
'Nee,' zei hij eerst zacht en toen steeds luider:
'Nee, nee, nee! Ik ben een zoon van Polybos.'
'Dat is niet waar.'
Een stokoude slavin, die al die tijd in een hoekje bij de deur had gezeten,
kwam naar voren. Iedereen keek naar haar.
'Polybos heeft geen kinderen,' kraakte de oude vrouw.
'Hij heeft een vondeling grootgebracht,
die hij had gekregen van een herder.
Ik kan het weten, want die herder is mijn neef.'
Oidipous zakte achterover in zijn stoel
en sloeg zijn handen voor zijn gezicht.
Het orakel van Delphi had gelijk gehad.
Bij zijn pogingen om het noodlot te ontlopen,
had hij zijn vader, Laios, gedood.
En ook. .. ! Ook was hij ...
Hij liet zijn handen zakken en keek Iokaste aan.
'Jij bent mijn moeder,' zei hij met toonloze stem,
'ik ben met mijn eigen moeder getrouwd.'
De volgende dag was Thebe in rouw gedompeld.
Hun konin¬gin had zich na de vreselijke onthulling opgehangen!
Oidipous stak zich in schaamte en wanhoop de ogen uit
en ging in ballingschap.
De enige die hem trouw bleef was zijn dochter Antigone.
Samen met haar zwierf hij jarenlang door Griekenland,
tot de dood hem eindelijk uit zijn ellende verloste.